PRAWO AUTORSKIE

Ochrona

1. autorskich praw osobistych
2. autorskich praw majątkowych
3. wizerunku
4. adresata korespondencji
5. tajemnicy źródła informacji

Ochrona autorskich praw osobistych

  W sytuacji gdy osobiste prawa autorskie twórcy zostały zagrożone cudzym działaniem, może on żądać zaniechania takiego działania. W razie dokonania naruszenia natomiast, może dodatkowo żądać, aby osoba, która się go dopuściła, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia, może to dotyczyć w szczególności: złożenia publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie. W przypadku zawinionego naruszenia sąd może przyznać twórcy tytułem zadośćuczynienia odpowiednią sumę pieniężną za doznaną krzywdę, a na jego żądanie również odpowiednią sumę na wskazany przez niego cel społeczny. Odpowiedzialność z tytułu naruszenia autorskich dóbr osobistych jest odpowiedzialnością obiektywną, niezależną od winy i dobrej lub złej wiary osoby, która się naruszenia dopuściła. Jeżeli naruszeniu autorskich dóbr osobistych towarzyszy wyrządzenie uprawnionemu szkody majątkowej, twórca może - stosownie do art. 24 § 2 k.c. - domagać się dodatkowo naprawienia tej szkody na zasadach ogólnych.

  Szczególna problematyka związana z autorskimi prawami osobistymi dotyczy wykonywania tych praw, w tym ochrony dóbr osobistych, po śmierci twórcy. W razie nie pozostawienia przez twórcę innej woli, jego małżonek, a w razie jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa, może wystąpić po jego śmierci z powództwem o ochronę autorskich praw osobistych, jak również wykonywać autorskie prawa osobiste zmarłego twórcy. Twórca może jednak jak już zostało wspomniane swobodnie określać podmioty- zarówno osoby fizyczne jak i prawne- które po jego śmierci mają być upoważnione do wyżej wskazanych czynności. Forma woli twórcy jest dowolna i przyjmuje się, że może być to zarówno forma pisemna jak i ustna, a nawet per facta concludentia (dorozumiana).

Ochrona autorskich praw majątkowych

  Regulacja dotycząca ochrony autorskich praw majątkowych różni się nieco z omówioną powyżej regulacją dotyczącą praw autorskich osobistych. Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, ma prawo wystąpić do osoby, która dopuściła się naruszenia, z żądaniem:

1. zaniechania naruszania;
2. usunięcia skutków naruszenia;
3. naprawienia wyrządzonej szkody:
   1. na zasadach ogólnych albo
   2. poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
4. wydania uzyskanych korzyści.

Obok powyższych żądań, uprawniony może także domagać się:

1. jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd;
2. zapłaty przez osobę, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, odpowiedniej sumy pieniężnej, nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia, na rzecz Funduszu, o którym mowa w art. 111, gdy naruszenie jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek.

  W postępowaniach procesowych o naruszenie autorskich praw majątkowych to na powodzie, a więc uprawnionych ciąży obowiązek wykazanie faktu, iż jest on rzeczywiście uprawniony do utworu, oraz że wspólne elementy jego utworu tworu rozpowszechnianego przez pozwanego mają charakter twórczy w rozumieniu ustawy PrAut i że owe elementy zostały przeniesione właśnie z jego utworu. Prawo autorskie nie zostaje naruszone, jeżeli elementy identyczne z zawartymi we wcześniejszym dziele są wynikiem: niezależnej twórczości jej autora bądź też mają charakter przyjętego stereotypu lub też mają źródło w koniecznym - wywołanym istotą tematu - jego rozwinięciu, związanym z wykorzystaniem powszechnie znanych informacji.

  Do roszczeń o naprawienie wyrządzonej szkody stosuje się zasady odpowiedzialności deliktowej z art. 415 i następne Kodeksu cywilnego. Dlatego też oprócz samego naruszenia autorskich praw majątkowych musi wystąpić również:

1. powstanie szkody majątkowej - w postaci uszczuplenia majątku lub utraty spodziewanych korzyści - po stronie podmiotu prawa autorskiego dochodzącego ochrony; sąd powinien uwzględnić wszystkie negatywne skutki ekonomiczne naruszenia (uzyskane zyski naruszyciela, utracone zyski uprawnionego) a także elementy inne niż ekonomiczne (w tym szkodę niemajątkową uprawnionego)
2. stwierdzenie, iż szkoda ta jest normalnym (typowym) wynikiem działania sprawcy (adekwatny związek przyczynowy);
3. istnienie winy (albo umyślnej, albo nieumyślnej, mającej postać lekkomyślności lub niedbalstwa) po stronie sprawcy.

Przy ustalaniu wysokości odszkodowania należy uwzględnić zarówno damnum emergens, jak i lucrum cessans.

Ochrona wizerunku

  Przy omawianiu problematyki ochrony wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji należy brać pod uwagę listy i wizerunki niezależnie od tego, czy można dopatrzeć się w nich elementów twórczych.

  Termin "wizerunek" oznacza wytwór niematerialny, który za pomocą środków plastycznych przedstawia rozpoznawalną podobiznę danej osoby (lub danych osób). Wizerunek utrwalony może być przez malarski portret, rysunek, fotografię. Należy podkreślić, że prawo do wizerunku przysługuje tylko osobie fizycznej. Rozpowszechnianie wizerunku osoby przedstawionej wymaga jej zezwolenia. Nie jest ono jednak wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała zapłatę za pozowanie, chyba że wyraźnie zastrzeżono inaczej. Zezwolenie nie jest wymagane w przypadku rozpowszechniania wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Ochrona korespondencji

  Termin "korespondencja" oznacza zarówno korespondencję listowną, jak prowadzoną za pomocą innych środków: telefonicznych, telegraficznych, telefaksowych, mailowych. Podmiotem mającym uprawnienia do decydowania o rozpowszechnieniu korespondencji jest wyłącznie jej adresat, a po jego śmierci małżonek, a w jego braku kolejno zstępni, rodzice lub rodzeństwo. Zgoda adresata nie może zostać zastąpiona zgodą nadawcy listu.

Ochrona tajemnicy źródła informacji

  Twórca, jak i wydawca lub producent na żądanie twórcy, są obowiązani do zachowania w tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w utworze oraz nieujawniania związanych z tym dokumentów. Ujawnienie tajemnicy jest dozwolone tylko za zgodą osoby, która te tajemnicę powierzyła bądź tez na podstawie postanowienia właściwego sądu. Ta tzw. tajemnica autorska powstaje tylko, jeśli spełnione są dwa warunki:
1) udzielający informacji przed lub w trakcie jej przekazywania wyraźnie zastrzegł obowiązek jej nieujawniania bądź określił zakres tajemnicy;
2) utwór już powstał.

  Przepisy omawianej regulacji nie wyłączają niezależnego stosowania przepisów o: tajemnicy zawodowej, zobowiązaniach umownych, osobistych i majątkowych prawach autorskich, ochronie dóbr osobistych prawa powszechnego.